NIE OBWINIAJ
kobiet po gwałcie

Domagamy się specjalistycznych szkoleń na temat mitów i stereotypów przyczyniających się do wtórnej wiktymizacji kobiet po gwałcie dla:

– biegłych sądowych,
– sędzi i sędziów,
– policji.

Gwałt jest jednym z najpoważniejszych przestępstw. Jednak badania pokazują, że obwinianie ofiar gwałtu jest zjawiskiem powszechnym (1).

Przykładem jest chociażby niedawna wypowiedź Jerzego Pobochy, psychiatry, biegłego sądowego, eksperta z Polskiego Towarzystwa Psychiatrii Sądowej. Skomentował on gwałt i zabójstwo 24 letniej dziewczyny następująco:

(…) Dobrze by było, żeby (…) porozmawiać na temat bezpiecznych zachowań. Co należy robić, jak należy robić, jak szczególnie powinny zachowywać się kobiety, ażeby do takiej sytuacji nie doszło. Trzeba pamiętać, że tego typu sprawcy, jeżeli znajdą się w sytuacji, którą kryminolodzy nazywają sytuacją pokusy, to występuje również na przykład u złodziei. Jest powiedzenie: Okazja czyni złodzieja. To w tym przypadku: Okazja czyni gwałciciela.”

Mówienie, że jakieś specjalne zachowanie uchroni kobiety przed gwałtem jest powielaniem mitów na temat tego zjawiska. Badania pokazują, że ani strój ani zachowanie nie mają znaczenia. Najwięcej przypadków przemocy seksualnej to gwałty, których dokonują osoby znane ofierze: ponad 80 proc.

Akceptacja i powielanie mitów na temat gwałtu:

– pozwala na podtrzymywanie przekonania, że to ofiara była winna i służą usprawiedliwianiu gwałcicieli (2),

– wpływa na sposób, w jaki policja traktuje kobiety, które zgłaszają to przestępstwo,

– wpływa na wysokość orzekanych kar za gwałt (3),

– wpływa na ocenę biegłych sądowych, co ma konsekwencje w wysokości zasądzonych wyroków.

Kobiety, które doświadczyły gwałtu wymagają dodatkowej ochrony i specjalnego traktowania. Ofiary przestępstw takich jak np. pobicie, kradzież, nie są narażone na pytania dotyczące ubioru, wyglądu czy zachowania. Nie podważa się ich wiarygodności, nie sprawdza ich reputacji. W przypadku kobiet z doświadczeniem gwałtu tak właśnie się dzieje. Obwinianie kobiet po gwałcie jest zjawiskiem ściśle powiązanym z akceptacją mitów i stereotypów na temat gwałtów.

Obwinianie pokrzywdzonych może powiększać poczucie bezsilności i wstydu kobiety, wywoływać poczucie winy i obniżać jej samoocenę i pogłębiać, utrzymywać lub wręcz przyczynić się do wystąpienia zespołu stresu pourazowego (PTSD) (4), przyczynia się także do niskiej zgłaszalności tego przestępstwa.

Powielanie mitów na temat gwałtów wśród przedstawicieli sprawiedliwości to jedna z przyczyn, dla których 70 proc. spraw dotyczących gwałtu jest umarzanych. Większość ofiar w ogóle nie zgłasza zdarzenia na policję (90 proc). Najczęstszym tego powodem jest poczucie winy, wstyd oraz brak wiary, że policja i prokuratura im pomoże. Niewielu sprawców zostaje skazanych na karę więzienia – większość z nich unika jakiejkolwiek odpowiedzialności.

Pokrzywdzone pytane są o kolor i rodzaj bielizny, którą miały na sobie w trakcie zdarzenia albo dlaczego wracały nocą same do domu.  

Wymiar sprawiedliwości i wszelkie instytucje państwowe powinny wspierać i chronić osoby pokrzywdzone jakąkolwiek formą przestępstwa. W przypadku przestępstwa zgwałcenia i innych form przemocy seksualnej ochrona ta powinna być szczególna, ponieważ pokrzywdzone są grupą wyjątkowo narażoną na wtórne zranienie.

Edukacji, mającej na celu przeciwdziałanie powielaniu stereotypom na temat przemocy seksualnej wymaga  także Konwencja Stambulska.

Dlatego domagamy się natychmiastowego wprowadzenia obowiązkowych szkoleń dla przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, biegłych sądowych i policji z zakresu przeciwdziałania wtórnej wiktymizacji osób po doświadczeniu gwałtu.